ΚΛΙΝΙΚΗ ΒΑΓΙΑΝΟΥ

Ιστορία του κτιρίου

Χτίστηκε την δεκαετία του ’20 και μάλιστα ο αρχιτέκτονας ήταν και ο αρχικός ιδιοκτήτης της. Στέγασε στο ισόγειο την περίφημη κλινική ψυχιατρικών νοσημάτων “Βαγιανού”. Στον Β’ Παγκόσμιο επιτάχθηκε από τους Γερμανούς και χρησιμοποιήθηκε σαν φυλακή της Μυστικής Στρατιωτικής Αστυνομίας και έγινε ένα από τα τρία μεγαλύτερα κέντρα βασανιστηρίων στην περιοχή. Όσοι επιζούσαν από τα βασανιστήρια, μεταφέρονταν στο στρατόπεδο Παύλου Μελά.

Όπως αναφέρει ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Σπύρος Κουζινόπουλος στο βιβλίο του «Σελίδες Κατοχής» στις 22 Μαρτίου 1945, η εφημερίδα Δημοκρατία είχε δημοσιεύσει ένα κείμενο με τίτλο «Στα δεσμωτήρια της κλινικής Βαγιανού», στο οποίο περιέγραφε τα τρομακτικά βασανιστήρια που περνούσαν οι κρατούμενοι. Ένα από τα υπόγεια του κτιρίου είχε μετατραπεί σε απομονωτήριο. Στο δωμάτιο το φως έφτανε από έναν μακρινό φεγγίτη. Γέμιζε ασφυκτικά με κρατουμένους, οι οποίοι στέκονταν για δύο με τρεις μέρες συνεχόμενα όρθιοι, χωρίς να μπορούν να μετακινηθούν. Πάνω τους έπεφταν βρωμόνερα από τον υπόνομο. Κατά τη διάρκεια της απομόνωσης δεν τους έδιναν ούτε νερό να πιουν. Έκαναν τη σωματική ανάγκη πάνω τους. Απόσπασμα από την εφημερίδα Δημοκρατία Στη συνέχεια τους έβγαζαν από την απομόνωση για να τους ανακρίνουν. Οι κρατούμενοι ήταν ψυχικά και σωματικά εξαντλημένοι. Πίστευαν ότι έτσι θα τους κάνουν να μιλήσουν πιο εύκολα.

Γνωστή στη Θεσσαλονίκη είναι και η υπόθεση της οικογένειας του καθηγητή της Φιλοσοφικής σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Ιωάννη Σταματάκου, στου οποίου το σπίτι (Νίκης 35, στον 2ο όροφο) έκαναν έφοδο οι Γερμανοί συλλαμβάνοντας τον ίδιο, την σύζυγο και τον ένα γιο τους. Μετά από βασανιστήρια μηνών, η γυναίκα αφέθηκε ελεύθερη αλλά η ψυχική της υγεία είχε ήδη κλονιστεί. Αργότερα αφέθηκαν και οι άντρες της οικογένειας και όλοι μαζί εγκατέλειψαν την πόλη.

Ο Χάρης Αντωνιάδης, από τους ελάχιστους που κατάφεραν να αποδράσουν και μέλος ομάδας σαμποτέρ των Γερμανικών Δυνάμεων διηγείται “Έφταναν μέχρι το κελί του 2^ου ορόφου, όπου με φυλάκισαν, οι κραυγές των πατριωτών που βασανίζονταν στα υπόγεια”

Μετά τον πόλεμο λειτούργησε και πάλι ως νευρολογική κλινική και αργότερα ως Ωδείο. Χαρακτηρίστηκε διατηρητέο έργο τέχνης το 1987, αλλά όχι τόπος ιστορικής μνήμης.

Αρχιτεκτονικά στοιχεία

Αποτελείται από ημιυπόγειο, ισόγειο και όροφο. Δείγμα εκλεκτικισμού με επιρροές Art Deco (κιγκλιδώματα). Η συνολική επιφάνεια του κτιρίου είναι 600τμ με επιπλέον 50τμ αυλή. Η όψη επί της Χαλκιδικής οργανώνεται συμμετρικά, εκατέρωθεν του κεντρικού άξονα που τονίζεται με την τοποθέτηση της βοηθητικής εισόδου, τον εξώστη στον όροφο και τον πλούσιο στολισμό (ανάγλυφα φυτικά στοιχεία πλαισιώνουν την δίφυλλη, ξύλινη πόρτα). Στον όροφο τα ανοίγματα είναι τοξωτά. Η νότια όψη πιθανότατα ήταν η κύρια όψη (ή ίσως απλά η έξοδος στην αυλή), με τον κεντρικό άξονα να υποχωρεί προς τα μέσα δημιουργώντας προστώο και σκεπαστό εξώστη στον όροφο. Στην είσοδο οδηγούμαστε από κλιμακοστάσιο με μπαλούστρες και όλα τα ανοίγματα διαθέτουν τον αντίστοιχο εξώστη.

Στο εσωτερικό, οργανώνεται σε δυο ορόφους που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ανεξάρτητα αφού ο καθένας διαθέτει δική του κουζίνα και μπάνιο. Συνολικά υπάρχουν 10 δωμάτια και ένα σαλόνι.

Πηγές: Μηχανή του χρόνου |planet-estate.gr | farosthermaikou.blogspot.com